Mae pwysau'r gaeaf yma eto, ac mae'n anodd peidio ag anobeithio a chael teimlad o déjà vu. Fodd bynnag, un o nodau ein cynhadledd Diweddariad ym maes Meddygaeth yng Nghaerdydd 2024 oedd archwilio sut y gallen ni wella pethau i gleifion yng Nghymru. Nawr, mae’n bryd i ni gyflwyno rhai o'r syniadau beiddgar a gwych y clywsom ni amdanyn nhw gan siaradwyr ar y llwyfan hwnnw!
Mae Dr Rowena Christmas yn gadeirydd Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yng Nghymru. Gyda’n gilydd, rydyn ni wedi ymrwymo ein colegau i gydweithio er mwyn eiriol dros fodelau gofal newydd ledled Cymru. Dywedodd wrthyf:
‘Po fwyaf yw'r cyfathrebu rhwng gofal sylfaenol a gofal eilaidd, yr hawsaf yw rheoli cleifion yn dda ac ymarfer gofal iechyd darbodus. (….) Rydyn ni i gyd eisiau’r un peth a, gyda'n gilydd, gallwn ni ymarfer meddygaeth fwy effeithiol, gan ganolbwyntio ar y canlyniadau sy’n bwysicaf i'r claf.'
Mae pawb yn gwybod bod angen i ni chwalu'r rhwystrau rhwng gofal sylfaenol a gofal eilaidd. Mae enghreifftiau da o fodelau gofal integredig gwych yng Nghymru mewn clefydau acíwt a chronig ond mae'n anodd meddwl am unrhyw fodelau newydd sydd wedi'u cyflwyno y tu hwnt i'r bwrdd iechyd lleol neu'r safle lle maen nhw’n digwydd. Yn y gynhadledd Diweddariad ym maes Meddygaeth – Caerdydd, clywson ni gan Dr Andrew Yeoman am waith i ddatblygu gwasanaethau hepatoleg arbenigol yn y gymuned. Mae ei dîm yn cyrraedd y gymuned gan sgrinio feirysau a gludir yn y gwaed ac ymweliadau gan Nyrsys Clinigol Arbenigol hepatoleg yn y cartref. Maen nhw’n awyddus i ganfod clefyd yr afu/iau yn gynharach a lleihau derbyniadau i'r ysbyty, yn enwedig tuag at ddiwedd bywydau pobl.
Ydyn ni'n hyfforddi'r genhedlaeth nesaf o feddygon i ddarparu gofal y tu hwnt i’r ysbyty? Wrth i mi deithio o amgylch Cymru, rwy'n gweld bod angen i ni gefnogi a datblygu'r staff sydd wedi ymrwymo i hyfforddi, gweithio ac aros yn ein hysbytai llai. Mae safonau hyfforddi cenedlaethol yn hanfodol, ond maen nhw'n gallu teimlo'n anhyblyg – nid yw'r un ateb yn addas i bawb. Rwy'n siŵr bod cynrychiolwyr Pwyllgor Meddygon Preswyl Coleg Brenhinol y Meddygon, Dr Alexandra Burgess a Dr Sacha Moore yn hyrwyddo anghenion meddygon o Gymru wrth i'r Pwyllgor Meddygon Preswyl eiriol dros gael adolygiad 4 gwlad o hyfforddiant meddygol ôl-raddedig. Rydyn ni’n cadw mewn cysylltiad rheolaidd ag Addysg a Gwella Iechyd Cymru, a bydd rhagor o newyddion am ddigwyddiadau ar y cyd i feddygon preswyl yn 2025.
Gofal mewn coridorau
Y mis hwn, fe ofynnon ni i lywodraethau ledled y DU i gofnodi a chyhoeddi data ar nifer y cleifion sy'n derbyn gofal o fewn amgylcheddau gofal dros dro - a elwir weithiau yn 'ofal mewn coridorau'. Ar hyn o bryd, mae cleifion yn 'cael eu cuddio a ddim yn cael eu cyfrif'. Mae GIG Lloegr wedi ymrwymo i gofnodi a chyhoeddi data gofal mewn coridorau. Mae'n rhaid i Gymru wneud yr un peth.
Rydyn ni newydd gyhoeddi canllawiau i feddygon ar sut i gefnogi cleifion mewn amgylcheddau dros dro. Ond, wrth gwrs, ni ddylai cynnig gofal mewn coridor 'ddigwydd byth' – mae’n anurddasol i'n cleifion ac yn lladd ysbryd y staff. Ni allwn dderbyn mai hyn sy’n digwydd fel mater o drefn i'n cleifion. Mae hi wedi bod yn aeaf eithriadol o anodd hyd yn hyn a bydd llais Coleg Brenhinol y Meddygon yn parhau i godi llais yn y cyfryngau am hyn, gan gynnwys yng Nghymru.
Pwysau'r gaeaf
Mae cynnydd yn y ffliw a heintiau anadlol eraill y gaeaf hwn wedi cael effaith enfawr ar ein hysbytai dros yr wythnosau diwethaf ac, yn ôl Iechyd Cyhoeddus Cymru, pan fyddwn ni’n ystyried y ffliw, COVID-19 a feirws syncytiol anadlol gyda’i gilydd – y prif heintiau anadlol acíwt – mae mwy na 900 o gleifion gydag un o'r firysau hyn mewn gwelyau ysbyty. Mae hyn yn 50% yn fwy na'r adeg hon y llynedd. Mae Llywodraeth Cymru yn darparu modelu a pharatoi ar gyfer pwysau'r gaeaf, ond ydy hyn yn cyrraedd byrddau iechyd lleol – ac ydyn nhw'n ei ddefnyddio'n effeithiol i wella'r ffordd maen nhw'n gweithio?
Oedi wrth drosglwyddo gofal
Beth am ofal cymdeithasol? Po fwyaf yw nifer y cleifion sy'n methu gadael yr ysbyty, er eu bod nhw’n ddigon da yn feddygol i wneud hynny, y lleiaf o welyau sydd ar gael i dderbyn cleifion newydd sy'n dod i mewn sy'n ddifrifol wael. Mae angen cydnabod gofal cymdeithasol fel partner cyfartal i'r GIG wrth ddarparu gwasanaethau sy'n canolbwyntio ar y claf. Mae hyn yn golygu cydraddoldeb o ran statws, lefelau staffio, llywodraethu a chyllid fel y gallwn ni feithrin gallu mewn gofal cymunedol y tu allan i ysbytai. Ac, wrth sôn am ofal cymdeithasol, mae Pwyllgor Llywodraeth Leol a Thai y Senedd yn cynnal ymchwiliad i rôl awdurdodau lleol o ran cefnogi’r broses o ryddhau cleifion o'r ysbyty. Rydyn ni am glywed eich barn a'ch profiadau – cysylltwch ag emily.wooster@rcp.ac.uk.
Yn ddiweddar, cyhoeddwyd adroddiad beirniadol ar wasanaethau canser yng Nghymru gan Archwilio Cymru. Fe wnaethon nhw ganfod bod byrddau iechyd yn methu â chyrraedd y targedau perfformiad cenedlaethol ar gyfer canser, gan ddisgrifio diffyg arweinyddiaeth bendant. Mae Dr Sian Eccles a'r tîm ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Morgannwg wedi dangos gwerth gwiriadau iechyd yr ysgyfaint wrth ddiagnosio canser ar gam cynharach y mae modd ei drin, ond rydyn ni’n dal i aros am ymrwymiad i'w gyflwyno ledled Cymru. Daeth ITV Cymru i ffilmio ein tîm amlddisgyblaethol ar y colon a'r rhefr ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan. Ein neges glir oedd bod angen arweinyddiaeth gref arnom ni a rhagor o ffocws ar ddarparu gofal canser.
Ym mis Hydref 2024, cafodd cofnod amseroedd aros Cymru ei gyhoeddi, gyda'r rhestr yn fwy na 800,000 o bobl am y tro cyntaf, yn ôl Iechyd a Gofal Digidol Cymru. Roedden ni’n falch o fod yn bresennol yn Lansiad Plaid Cymru o'u cynllun i fynd i'r afael â rhestrau aros ac rydyn ni wedi cyfrannu briff ar gyfer dadl yn y Senedd y mis hwn – mae hyn yn effeithio ar bawb ac ni allwn ni barhau i adael i'r rhestrau hyn dyfu.
I orffen gyda newyddion da, Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi darparu achos cymhellol dros fuddsoddi mewn atal. Gan ddefnyddio enghreifftiau o bob rhan o Gymru, maen nhw wedi dangos bod ymyriadau iechyd y cyhoedd yn cynnig elw o £14 am bob £1 a fuddsoddir. Mae'r gaeaf yma wedi bod yn llwm i ni fel meddygon – rydyn ni'n gweld canlyniadau anghydraddoldebau iechyd mor amlwg yn ein hysbytai – ac mae buddsoddi mewn gofal cymunedol a chymdeithasol yn bwysicach nag erioed. Fel y gwelir yn yr adroddiad hwn, mae hyn yn gweithio.
Yn olaf, roeddwn i’n falch iawn o weld meddygon o Gymru yn cael eu cydnabod yn anrhydeddau'r flwyddyn newydd am eu harweinyddiaeth mewn ymchwil a gofal cleifion. Mae'n amlwg bod gennym ni lygad craff am dalent gan fod llawer ohonyn nhw wedi cyflwyno yn ein cynadleddau Diweddariad ym maes Meddygaeth yng Nghaerdydd dros y blynyddoedd! Llongyfarchiadau i Dr Zaheer Yousef, yr Athro Susan Wong a rhagoriaeth bellach i Syr Leszek Borysiewicz sydd wedi bod mor ganolog i'n dealltwriaeth o imiwnoleg canser. Ac, wrth gwrs, llongyfarchiadau i'n ffrind o Goleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol, Rowena, a enillodd MBE. Haeddiannol iawn!